César (Alfa PC-1212)

Moñoz

W roku 1990 ukazała się książka pisarza hiszpańskiego Arturo Pérez-Reverte'a pt. "Szachownica flamandzka" (hiszp. La tabla de Flandes). Uzyskała ona tak znaczną popularność, że w roku 1994 nakręcono na jej podstawie film pt. Śmiertelny ruch (ang. Uncovered) w reżyserii Jima McBrida.

Akcja powieści rozgrywa się zarówno w rzeczywistości jak i na szachownicy. Kiedy zostaje popełnione morderstwo na szachownicy ginie figura. Najpierw biały skoczek a później biała wieża zostają zbite przez czarną królową (hetmana). Intryga kryminalna zdaje się być ponadczasowa i sięga korzeniami zamierzchłej przeszłości roku 1471.

Bohaterka powieści Julia zauważa na obrazie flamandzkiego mistrza Pietera van Huysa ukryty pod warstwą farby zagadkowy łaciński napis QUIS NECAVIT EQUITEM (tzn. KTO ZABIŁ RYCERZA). W scenie namalowanej na deskach dwie postacie pochylają się nad szachownicą, a w głębi kobieta w czerni czyta książkę. Julia i jej przyjaciele odkrywają, że są to uczestnicy dawnego dramatu, a przedstawiona na szachownicy konfiguracja figur i pionów kryje rozwiązanie zagadki śmierci rycerza.

Poproszony o konsultacje mistrz szachowy Muñoz przeprowadza analizę retrospektywną namalowanej na szachownicy sytuacji i odkrywa, że białego skoczka (ang. knight tzn. rycerz) mogła zabić tylko czarna królowa. Można to prześledzić na diagramie wykonując ruch oznaczony zerem. Po tym ruchu powstaje przedstawiona na obrazie pozycja wyjściowa, która posłużyła do analizy wstecznej (retrospektywnej).

Ku zaskoczeniu bohaterów książki, czarna królowa zaczyna znowu zbierać śmiertelne żniwo. Tajemniczy morderca przekazuje kolejne ruchy i partia zatrzymana na starym obrazie z XV w. zaczyna się toczyć dalej. Najpierw ginie dawny znajomy Julii (biały skoczek), później jej przyjaciółka (biała wieża). Julia oraz jej konsultant szachowy Muñoz domyślają się, że są kolejnymi figurami na szachownicy, którym grozi śmiertelne niebezpieczeństwo (biała królowa i drugi biały skoczek-rycerz). Jednak Muñoz zdaje sobie też sprawę, że Julia jest w dyskretny sposób chroniona nawet przez przeciwnika. Także białe starają się zachować królową nawet za cenę znacznego pogorszenia własnej pozycji. Wypad białego gońca-zdrajcy (4. Gf1-d3?) jest bardzo słabym posunięciem, gdyż praktycznie pozbawia białe zwycięstwa. Kosztem ofiary z białej królowej białe mogły wygrać partię (4. He1:c1! H:c1 5. Wa2+ Ha3 6. W:a3 mat). Przekonanie o specyficznej roli białej królowej potwierdza również siódmy ruch czarnych gońcem 7... Gc8:a6?, zamiast bicie czarną królową piona 7.. H:d5!, co jednak wiązało się ze zbiciem białej królowej.

Nim dochodzi do "zabicia" drugiego białego skoczka Muñoz - potencjalna ofiara; wskazuje mordercę. Okazuje się nim bliski przyjaciel Julii, antykwariusz César. Rola mordercy była na szachownicy odzwierciedlana ruchami nie jednej, ale dwóch figur czarnej królowej i białego gońca. Goniec był fałszywym sprzymierzeńcem i powiernikiem króla oraz białej królowej. Zdemaskowany gracz sam zadaje sobie śmiertelny cios (13.Gd3:b1), bo dalszy hipotetyczny przebieg partii prowadzi i tak do jego zguby oraz nieuniknionego zwycięstwa białych.

Autor książki starał się uprawdopodobnić opisane zdarzenia przypisując namalowanie tajemniczego obrazu "Partia szachów" (1471) flamandziemu mistrzowi Pieterowi van Huysowi (1520 - 1584) oraz wplątując w intrygę kryminalną Beatrycze Burgundzką (1257 - 1310). Oboje są postaciami historycznymi, ale żyjącymi poza czasem określonym w powieści. Pieter van Huys nie namalował "Partii szachów" a najbliższe opisowi tego fikcyjnego dzieła są prezentowane ilustracje na okładkach wydań książki w językach francuskim i hiszpańskim. W rzeczywistości mężem Beatrycze Burgundzkiej był Robert de Clermont (1256 - 1317) poślubiony w roku 1272 a nie powieściowy Ferdynand Altenhoffen Ostenburdzki.

Na diagramie można prześledzić cały przebieg partii z odtworzonym po analizie retrospektywnej ruchem zerowym i ruchami planowanymi decydującymi o losach bohaterów powieści "Szachownica flamandzka".