Jan Matejko
Jan Sobieski pod Wiedniem
(Obraz w zbiorach Muzeum Watykańskiego)
Przedstawiane dzieło podarował Jan Matejko w imieniu narodu polskiego papieżowi Leonowi XIII z okazji dwusetnej rocznicy odsieczy wiedeńskiej. Matejko doskonale przewidział, że obchody bitwy, która uratowała Wiedeń a nawet Europę przed ekspansją Osmanów; władze Austro-Węgier wykorzystają jako swoje zwycięstwo marginalizując udział wojsk polskich. Malarz za własne pieniądze wynajął w Wiedniu salę, w której wystawił obraz i nie pobierał żadnej opłaty za bilet wstępu. Dzięki temu wystawa cieszyła się dużym powodzeniem. Odwiedził ją nie tylko cesarz ale także wielu biedniejszych mieszkańców Wiednia.
Po wystawie obraz Matejko zawiózł do Watykanu. Przedstawiona jest na nim chwila, gdy Jan III Sobieski na drugi dzień po bitwie przekazuje list do papieża Innocentego XI z wiadomością o zwycięstwie zaczynający się słowami "Venimus, vidimus, Deus vicit!" (Przybyliśmy, zobaczyliśmy, Bóg zwyciężył!). Za królem widać chorągwie husarskie, które w bitwie okryły się kolejny raz wielką chwałą.
W ramach obchodów rocznicowych odbył się też spektakl "żywych szachów", w którym czarne bierki przedstawiały wojska tureckie Kara Mustafy, a treścią była poniższa partia¹) - kontrgambit Falkbeera.
|
1. e4 e5 2. f4 d5 3. Sf3 de4 4. S:e5 Gd6 5. Gc4 G:e5 6. fe5 Hd4 7. He2 H:e5 8. O-O f6?
dużo lepsze dla czarnych jest 8... Sf6 9. d3 Ge6
9. Sc3 Sh6?? tym ruchem czarny przegrywa
znacznie lepsze jest 9... Sc6 10. S:e4 Sd4 i sytuacja prawie wyrównana, np.: 11. Hd1 Gf5 12. d3 G:e4 13. de4 O-O-O 14. c3 Sc6
10. d4 H:d4+ 11. Ge3 Hd8 12. Gc5 Sd7 13. H:e4+ He7
nieco oddala klęskę 13... Se5 14. Wad1 Gd7 15. Sb5 Hc8 16. Gd6 Gc6 17. He2 G:b5 18. G:b5+ c6 19. G:e5 O-O 20. Gc4+ Kh8 21. Gc3 ale jej nie zapobiega.
14. H:e7 mat
Obecny na uroczystościach przedstawiciel ambasady tureckiej złożył podobno protest stwierdzając, że "gra czarnych figur w tej partii jest obraźliwa dla pamięci wybitnych wodzów Imperium Osmańskiego i narodowej dumy tureckiej"¹).
Imperium Osmańskie, którego rozwój był uwarunkowany grabieżą podbijanych krajów, pod Wiedniem otrzymało potężny cios od szrżujących w pierwszych szeregach dwóch i pół tysiąca husarzy polskich. Podobno walczące w innych miejscach oddziały przerwały na chwilę walkę, aby oglądać ten atak. Turcy zdołali oddać tylko jedną salwę, ale nie wyrządziła ona wiele strat, bowiem w początkowej fazie ataku husarze ruszali zachowując między sobą większą odległość. Dopiero w miarę zbliżania się do linii wroga szeregi jeźdźców zacieśniały się, uderzając w końcu zbitą i rozpędzoną masą koni i rycerzy najeżoną długimi kopiami. Doborowe oddziały janczarów zostały rozbite w pół godziny. O zaciętości walk świadczy skruszenie prawie wszystkich kopii. Za husarzami w szeregi Turków wdarła się jazda pancerna i jazda lekka sprzymierzonych. Kara Mustafa i jego 200-tysięczna armia rzucili się do panicznej ucieczki.
A cesarz Leopold I, który najpierw błagał króla Jana Sobieskiego o ratunek, teraz dość chłodno powitał wybawicieli. Kiedy niebezpieczeństwo minęło pycha Habsburgów znów wzięła górę.
Imperium Osmańskie przetrwało jeszcze do I wojny światowej, ale jego ekspansja na Europę została skutecznie powstrzymana.
Dodatkowo warto wspomnieć, o czym pisze Jerzy Giżycki²), że w szachy grali wspomniani tu bohaterowie: król Jan III Sobieski, papież Leon XIII i malarz Jan Matejko.
