od lewej: Lasker, Alechin, Capablanca, Marshall, Tarrasch
Określenie zugzwang pochodzi z języka niemieckiego i dotyczy takiej sytuacji na szachownicy, w której strona wykonująca ruch nie ma dobrego wyboru. Jakiekolwiek posunięcie znacznie pogarsza jej pozycję.
W książce irlandzkiego pisarza Ronana Bennetta nie tylko rozgrywana przez jej bohaterów partia szachów prowadzi do zugzwangu, ale także ich losy zmierzają do sytuacji bez wyjścia. Wszystko rozgrywane w realiach chylącej się do upadku carskiej Rosji.
W tle sensacyjnej fabuły rozgrywany jest w Petersburgu wielki turniej szachowy z udziałem najsilniejszych arcymistrzów tej gry: Laskera, Capablanki, Alechina i in. Jednym z nich też jest genialny Abram Rosenthal, przeżywający w czasie turnieju kryzys psychiczny. Pierwowzorem tej postaci był wybitny polski szachista Akiba Rubinstein.
W atmosferze spisków i zdrad toczy się bezwzględna gra dwóch głównych postaci wybitnego psychiatry Otto Spethmanna, który opiekuje się Rosenthalem i Rubena Kopelsona - sławnego pianisty, który psychicznie go niszczy.
Ruben M. Kopelson
Otto Spethmann | ||
|
1. e2-e4 c7-c5 2. Sb1-c3 Sb8-c6 3. g2-g3 g7-g6 4. Gf1-g2 Gf8-g7 5. d2-d3 d7-d6 (wariant zamknięty w obronie sycylijskiej B25) 6. Sg1-e2 e7-e5 7. h2-h4 h7-h5 8. Sc3-d5 Sc6-e7 9. Se2-c3 Se7:d5 10. Sc3:d5 Gc8-e6 11. c2-c4 Ge6:d5 12. c4:d5 Gg7-h6 13. b2-b4 Gh6:c1 14. Wa1:c1 b7-b6 15. Gg2-h3 Sg8-h6 16. Hd1-d2 Ke8-f8 17. O-O Kf8-g7 18. f2-f4 e5:f4 19. Wf1:f4 Wh8-e8 20. Hd2-b2 We8-e5 21. b4:c5 b6:c5 22. Wc1:c5 g6-g5 23. h4:g5 Hd8:g5 24. Wc5-c2 Kg7-h7 25. Wc2-g2 Wa8-g8 26. Hb2-f2 Hg5-e7 27. Wf4-f6 Kh7-g7 28. Wf6-f4 Kg7-h7 29. Gh3-f5 Sh6:f5 30. Wf4:f5 We5:f5 31. Hf2:f5 Kh7-h6 32. Hf5-f4 Wg8-g5 33. g3-g4 h5:g4 34. Wg2:g4 Kh6-h5 (od tej pozycji partia jest rozgrywana w powieści) 35. Wg4-g2 (To posunięcie wykonał właściwie Kozak Kawi gdy Spethmann z zamknietymi oczami czekał na cios nożem) 35... Wg5:g2 (Kopelson pierwszy raz proponuje remis) 36. Kg1:g2 He7-c7 37. Hf4-f5 Kh5-h6 (Kopelson omija pułapkę, bo gdy 37... Kh4 38. Kf3 i 39. Hg4 mat) 38. Hf5-f6 Kh6-h7 39. Kg2-g3 Kh7-g8 40. Kg3-h4 Hc7-b6 41. Kh4-h5 (Tu Kopelson spodziewał się ruchu 41. e5, jednak Spethmann zauważył, że po 41...Hd4+ 42. Kh5 He2+ białemu królowi będzie trudno uniknąć wiecznego szacha) 41... Kg8-f8 42. Kh5-h6 Kf8-e8 43. Kh6-h7 Hb6-c5 44. Hf6-g7 44... Ke8-e7 (Druga propozycja remisu ze strony Kopelsona zostaje odrzucona) 45. Hg7-g5 Ke7-e8 46. Kh7-g8 Hc5-c7 47. Hg5-h6 (po 47. Hg7 He7 48. d4 H:e4 49. H:f7+ Kd8 50. H:a7 H:d5+ 51. Kf8 He6 remis i tego spodziewał się Kopelson) 47... Hc7-e7 48. Hh6-g7 a7-a6 49. a2-a3 a6-a5 50. a3-a4 (Tytułowy zugzwang, cokolwiek czarne uczynią , przegrywają) 50... Ke8-d8 51. Hg7-f8 He7-e8 52. Kg8-g7 (i teraz jakikolwiek ruch Kopelsona - czarne prowadzi do pozycji przegranej. Ostateczny wynik partii 1-0. W rzeczywistości jest to partia King - Sokolov rozegrana w roku 2000. W książce fikcja splata się z rzeczywistością. W roku 1914 odbył się w Petersburgu wielki turniej z udziałem najsilniejszych szachistów świata. Zwyciężył Lasker przed Capablanką. Rubinstein z szóstego miejsca dzielonego z Bernsteinem, nie zakwalifikował się do drugiej fazy turnieju. To niepowodzenie nie przekreśliło szans na walkę z Laskerem o koronę szachową. Wszelkie nadzieje rozwiał jednak wybuch I wojny światowej po której nie odzyskał już tak wysokiej pozycji jaką miał wcześniej mimo sukcesów na olimpiadzie szachowej w roku 1930. Akiba Rubinstein brał udział w turniejach szachowych do roku 1931. Oprac.AP
| ||
